คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 1862/2522
ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ม. 418
กรณีคืนที่ดินที่ครอบครองตามคำพิพากษาให้คืน จำเลยรับคืนตามสภาพที่เป็นอยู่ และไม่ปรากฏว่าพ้นวิสัยที่จะทำให้คืนสภาพเดิมได้จำเลยไม่โต้แย้งค่าที่โจทก์ดัดแปลงที่ดินให้ดีขึ้น ไม่ว่าโจทก์สุจริตหรือทุจริต จำเลยก็ต้องใช้ค่าที่ทำให้ที่ดินดีขึ้นนี้
ศาลชั้นต้นและศาลอุทธรณ์พิพากษาให้จำเลยใช้ราคาที่ดินที่เพิ่มขึ้น10,000 บาท กับดอกเบี้ย จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยข้อกฎหมายว่า "จำเลยที่ 1 ฎีกาในประเด็นข้อเดียวว่าโจทก์กระทำการโดยไม่สุจริต ศาลฎีกาเห็นว่าการคืนทรัพย์สินให้แก่ผู้มีสิทธิเอาคืนนั้น ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1376 ให้นำบทบัญญัติมาตรา 412 ถึง 418 ว่าด้วยลาภมิควรได้มาใช้บังคับโดยอนุโลม และบทบัญญัติว่าด้วยลาภมิควรได้ได้กำหนดให้ผู้ต้องคืนทรัพย์สิน มีสิทธิเรียกให้เจ้าของทรัพย์สินชดใช้ราคาทรัพย์สินที่เพิ่มสูงขึ้นเพราะตนได้เสียค่าใช้จ่ายดัดแปลงต่อเติมทรัพย์สินนั้นไว้ ทั้งในกรณีที่ผู้ต้องคืนทรัพย์สินกระทำการโดยสุจริต หรือทุจริตกล่าวคือ ในกรณีที่กระทำการโดยสุจริต มาตรา 417 ให้บุคคลผู้คืนทรัพย์สินเรียกให้ชดใช้ได้เฉพาะค่าใช้จ่ายที่เสียไปในระหว่างที่ตนทำการโดยสุจริต และเมื่อทรัพย์สินนั้นได้มีราคาเพิ่มสูงขึ้นเพราะค่าใช้จ่ายนั้นในเวลาที่คืน ทั้งนี้จะเรียกได้ก็แต่เพียงเท่าราคาที่เพิ่มขึ้นเท่านั้น แต่ถ้ากระทำการโดยทุจริต มาตรา 418กำหนดให้ผู้คืนทรัพย์สินต้องจัดทำทรัพย์สินนั้นให้คืนคงสภาพเดิมด้วยค่าใช้จ่ายของตนเองแล้วจึงส่งคืน เว้นแต่เจ้าของทรัพย์สินจะเลือกให้ส่งคืนตามสภาพที่เป็นอยู่ ในกรณีเช่นนี้เจ้าของจะใช้ราคาค่าทำ ดัดแปลงหรือต่อเติม หรือใช้เงินจำนวนหนึ่งเป็นราคาทรัพย์สินที่เพิ่มขึ้นนั้นก็ได้ แล้วแต่จะเลือกข้อเท็จจริงในคดีนี้ได้ความว่า จำเลยที่ 1 รับมอบที่ดินคืนไปในสภาพที่เป็นอยู่ จำเลยที่ 1 จึงต้องใช้ราคาค่าทำ ดัดแปลงหรือต่อเติม หรือใช้เงินจำนวนหนึ่งเป็นราคาทรัพย์สินที่เพิ่มขึ้นนั้นก็ได้ แล้วแต่จะเลือก แต่จำเลยที่ 1 ไม่ได้โต้แย้งขอใช้ราคาค่าทำดัดแปลง หรือต่อเติมแทนการใช้ราคาทรัพย์ที่เพิ่มขึ้น ทั้งคดีไม่มีประเด็นที่จะวินิจฉัยว่าในเวลาที่คืนทรัพย์สินนั้นเป็นการพ้นวิสัยที่จะทำให้ทรัพย์สินคืนคงสภาพเดิม ตามที่บัญญัติไว้ในมาตรา 418 วรรคสองหรือไม่ เพราะฉะนั้นแม้ศาลฎีกาจะฟังข้อเท็จจริง ตามฎีกาจำเลยที่ 1 ว่าโจทก์กระทำการโดยไม่สุจริตก็ไม่มีเหตุที่ศาลฎีกาจะแก้คำพิพากษาศาลล่างทั้งสอง ให้จำเลยที่ 1 ใช้ราคาค่าทำ ดัดแปลงหรือต่อเติมทรัพย์สินแทนการใช้ราคาทรัพย์สินที่เพิ่มขึ้น รูปคดีเป็นดังที่วินิจฉัยมาแล้ว จึงไม่จำต้องวินิจฉัยข้อเท็จจริงว่าโจทก์กระทำการโดยสุจริตหรือไม่"
พิพากษายืน
หมายเลขคดีดำศาลฎีกา nan
แหล่งที่มา เนติบัณฑิตยสภา
ชื่อคู่ความ โจทก์ - นายอยู่ เกตุแก้ว จำเลย - นายเสนอ หรือบุนนาค หรือบุญทศ สำเริง กับพวก
ชื่อองค์คณะ สุวัฒน์ รัตรสาร จันทร์ ระรวยทรง สุไพศาล วิบุลศิลป์
ศาลชั้นต้นและศาลอุทธรณ์ที่ตัดสิน nan
