คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 1498/2522
ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ม. 1449, 1599, 1600, 1629 ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง ม. 55, 249
โจทก์มีสิทธิฟ้องบังคับจำเลยตามคำขอท้ายฟ้องได้หรือไม่เป็นข้อกฎหมายอันเกี่ยวด้วยความสงบเรียบร้อยของประชาชน แม้คู่ความจะมิได้ยกขึ้นอ้าง เมื่อเห็นสมควรศาลก็ยกขึ้นวินิจฉัย แล้วพิพากษาคดีไปได้
เมื่อการสมรสระหว่างจำเลยกับ ท. มิได้จดทะเบียนการสมรสดังกล่าวย่อมไม่สมบูรณ์ จำเลยจึงมิใช่ภรรยาโดยชอบด้วยกฎหมายของ ท. และไม่เป็นคู่สมรสซึ่งจะมีสิทธิเป็นทายาทโดยธรรมของ ท. ผู้ตาย เหตุนี้จำเลยย่อมไม่มีสิทธิหน้าที่เกี่ยวกับกองมรดกของท. โจทก์จะฟ้องให้บังคับจำเลยโอนที่นาซึ่ง ท.ผู้ตายทำสัญญาขายให้โจทก์แต่ท.ถึงแก่กรรมเสียก่อนทำการโอน หาได้ไม่
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์ซื้อที่นาจากนายทาสามีจำเลย 1 แปลง ชำระราคาครบถ้วนแล้ว กำหนดจะไปทำการโอนกันในวันหลัง แต่นายทาได้ถึงแก่กรรมก่อนจะได้ทำการโอนที่นา โจทก์ขอให้จำเลยซึ่งเป็นภรรยาและทายาทของนายทาทำการโอนที่นาให้โจทก์ จำเลยไม่ยินยอม ขอให้บังคับจำเลยโอนที่นาดังกล่าวให้แก่โจทก์
จำเลยให้การว่า จำเลยได้นายทาเป็นสามีโดยมิได้จดทะเบียนสมรสกันนายทายืมเงินโจทก์และมอบนาพิพาทให้โจทก์ทำกินต่างดอกเบี้ย นายทาไม่เคยตกลงขายนาพิพาทให้โจทก์ สัญญาท้ายฟ้องเกี่ยวกับการซื้อขายนาพิพาททำกันเองระหว่างโจทก์จำเลยเป็นโมฆะ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 456 ทั้งคดีโจทก์ขาดอายุความตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 1754
ศาลชั้นต้นพิจารณาแล้ว พิพากษาให้จำเลยไปจดทะเบียนโอนที่พิพาทให้โจทก์
จำเลยอุทธรณ์
ศาลอุทธรณ์พิพากษาแก้เป็นว่า ที่พิพาทเป็นของโจทก์ (โจทก์) มีสิทธิครอบครองให้ยกคำขอของโจทก์ที่บังคับให้จำเลยไปจดทะเบียนโอนที่พิพาท
จำเลยฎีกา
ศาลฎีกาพิจารณาแล้วฟังข้อเท็จจริงว่า จำเลยและนายทาเป็นสามีภรรยากันโดยมิได้จดทะเบียนสมรส จึงควรวินิจฉัยเสียก่อนว่าโจทก์มีสิทธิฟ้องบังคับจำเลยตามคำขอท้ายฟ้องได้หรือไม่ ปัญหานี้เป็นข้อกฎหมายอันเกี่ยวด้วยความสงบเรียบร้อยของประชาชน แม้คู่ความจะมิได้ยกขึ้นอ้าง เมื่อเห็นสมควรศาลฎีกาก็ยกขึ้นวินิจฉัย แล้วพิพากษาคดีไปได้
โจทก์ฟ้องว่าจำเลยเป็นภรรยาของนายทาผู้ทำสัญญาขายนาพิพาทให้โจทก์ นายทาถึงแก่กรรมก่อนทำการโอน โจทก์ได้ขอให้จำเลยซึ่งเป็นภรรยาและทายาทของนายทาทำการโอนที่นาให้โจทก์ จำเลยไม่ยอม ขอให้บังคับจำเลยโอนที่นาพิพาทให้โจทก์ เห็นได้ว่าเป็นการฟ้องจำเลยในฐานะที่จำเลยเป็นทายาทผู้รับมรดกของนายทา เมื่อข้อเท็จจริงฟังได้ว่าการสมรสระหว่างจำเลยและนายทามิได้จดทะเบียน การสมรสระหว่างจำเลยและนายทาย่อมไม่สมบูรณ์ จำเลยจึงมิใช่ภรรยาโดยชอบด้วยกฎหมายของนายทา และไม่เป็นคู่สมรสซึ่งจะมีสิทธิเป็นทายาทโดยธรรมของนายทาผู้ตาย โดยเหตุนี้ จำเลยย่อมไม่มีสิทธิหน้าที่เกี่ยวกับกองมรดกของนายทา โจทก์จะฟ้องขอให้บังคับจำเลยตามคำขอท้ายฟ้องของโจทก์หาได้ไม่
พิพากษากลับให้ยกฟ้องโจทก์
หมายเลขคดีดำศาลฎีกา nan
แหล่งที่มา กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ชื่อคู่ความ โจทก์ - นายอุ่นเรือน สุริยะศักดิ์ จำเลย - นายสา ยืนยงแสน
ชื่อองค์คณะ จันทร์ ระรวยทรง สุวัฒน์ รัตรสาร สุไพศาล วิบุลศิลป์
ศาลชั้นต้นและศาลอุทธรณ์ที่ตัดสิน nan
