คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 1088/2519
ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ม. 194, 420, 1299, 1382, 1390, 1401
การนับระยะเวลาครอบครองติดต่อกันตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1382 กล่าวไว้เฉพาะด้านผู้ครอบครองว่าถ้าผู้ครอบครองได้ครอบครองอสังหาริมทรัพย์ตามหลักเกณฑ์และครบ 10 ปีแล้ว ย่อมได้กรรมสิทธิ์มิได้คำนึงถึงฝ่ายผู้เป็นเจ้าของอสังหาริมทรัพย์ที่ถูกครอบครองแต่อย่างใด แม้จะบัญญัติว่าต้องเป็นการครอบครองอสังหาริมทรัพย์ของผู้อื่น คำว่า 'ผู้อื่น' ย่อมหมายถึงบุคคลทั่วไปซึ่งมิใช่ผู้ครอบครองปรปักษ์ ฉะนั้นในการนับเวลาครอบครองติดต่อกันตามมาตรานี้ จึงถือเอาระยะเวลาครอบครองของฝ่ายผู้ครอบครองเท่านั้นไม่ต้องพิจารณาถึงตัวเจ้าของอสังหาริมทรัพย์ที่ถูกครอบครองว่าจะได้โอนกรรมสิทธิ์ในอสังหาริมทรัพย์ที่ถูกครอบครองให้แก่ผู้ใดหรือไม่ ทั้งไม่จำต้องถือเอาทางฝ่ายเจ้าของอสังหาริมทรัพย์แต่ละคนที่รับโอนกรรมสิทธิ์มาเป็นเกณฑ์ในการเริ่มนับระยะเวลาใหม่ทุกครั้งที่มีการเปลี่ยนตัวเจ้าของ
ภารจำยอมที่อาจได้มาทางอายุความนั้น มาตรา 1401 ให้นำบทบัญญัติว่าด้วยอายุความได้สิทธิอันกล่าวไว้ในลักษณะ 3บรรพ 4 มาใช้บังคับโดยอนุโลมฉะนั้นการนับระยะเวลาติดต่อกันเกี่ยวกับภารจำยอมโดยอายุความจึงต้องถือเอาการนับระยะเวลาตามเกณฑ์ในมาตรา 1382 มาเป็นหลักเมื่อได้ความว่าโจทก์กับ ส. และเจ้าของที่ดินแปลงอื่นๆ ได้ตกลงกันและทำหนังสือสัญญากันไว้ยอมแบ่งที่ดินของตนฝ่ายละ 1 เมตรทำเป็นทางออกสู่ถนนใหญ่ และโจทก์ก็ได้ใช้ทางนี้เป็นทางเข้าออกตลอดมา ครั้นโจทก์ใช้ทางพิพาทยังไม่ถึง 10 ปี จำเลยได้รับโอนที่ดินมาจาก ส. โดยจำเลยรู้ถึงข้อตกลงระหว่างโจทก์กับ ส. และเจ้าของที่ดินแปลงอื่นๆ ดี ดังนี้แม้สัญญาที่ทำกันไว้จะไม่ผูกพันจำเลยให้จำต้องปฏิบัติตาม แต่การที่จำเลยยังปล่อยให้โจทก์ใช้ทางพิพาทต่อมาโดยไม่โต้แย้งขัดขวางจนรวมเวลาเก่าใหม่เข้าด้วยกันเกินกว่า 10 ปี ทางพิพาทย่อมตกเป็นภารจำยอมโดยทางอายุความ
จำเลยเป็นเจ้าของภารยทรัพย์ย่อมต้องห้ามตามมาตรา 1390มิให้ประกอบกรรมใดๆ อันจะเป็นเหตุให้ประโยชน์แห่งภารจำยอมลดไปหรือเสื่อมความสะดวกเมื่อโจทก์เจ้าของสามยทรัพย์เป็นผู้ลาดพื้นซีเมนต์ทางเดินบนที่ดินของจำเลยซึ่งตกอยู่ภายใต้ภารจำยอมการที่จำเลยขุดพื้นซีเมนต์ที่โจทก์ทำไว้เป็นหลุมเพื่อทำรั้วและทำให้พื้นซีเมนต์แตกไป จึงเป็นการกระทำที่ฝ่าฝืนต่อมาตรา 1390 และย่อมเป็นการละเมิดต่อสิทธิของโจทก์ตามมาตรา 420 ด้วย จำเลยต้องรับผิดชดใช้ค่าเสียหายแก่โจทก์
โจทก์ฟ้องว่า โจทก์และผู้ซื้อที่ดินแปลงติดต่อกับคนอื่น ๆ ตกลงทำสัญญาสละกรรมสิทธิ์ที่ดินที่ซื้อไว้คนละ 1 เมตร เพื่อใช้ทำถนนกว้าง 2 เมตร ผ่านกลางที่ดินทุกแปลง โจทก์และเจ้าของที่ดินทุกคนตลอดจนบุคคลอื่นได้ใช้ถนนกว้าง 2 เมตรนี้เดินเข้าออกจนกระทั่งถึงปัจจุบันประมาณ 15 ปี ถนนดังกล่าวจึงตกเป็นภารจำยอมต่อมาจำเลยที่ 1 ซึ่งรับโอนที่ดินแปลงตรงข้ามกับโจทก์มาจากเจ้าของคนก่อนได้ร่วมกับจำเลยที่ 2 กั้นรั้วรุกล้ำแนวถนนดังกล่าวเข้ามาทำให้โจทก์เข้าออกไม่สะดวก และยังทำลายซิเมนต์ที่โจทก์ลงทุนทำไว้เสียหายเป็นเงิน3,000 บาท ขอให้ศาลพิพากษาบังคับให้จำเลยรื้อรั้วออกไปจากแนวเขตถนนภารจำยอมและให้จำเลยไปจดทะเบียนที่ดินพิพาทเป็นภารจำยอม ถ้าไม่ไปให้ถือเอาคำพิพากษาแทนการแสดงเจตนา ให้จำเลยใช้ค่าขาดประโยชน์และค่าเสียหายรวม 4,000 บาทพร้อมด้วยดอกเบี้ย
จำเลยให้การว่า สัญญายินยอมให้เปิดทางเดินและทำถนนในที่พิพาทไม่มีลักษณะเป็นภารจำยอมและไม่ผูกพันจำเลยซึ่งเป็นบุคคลภายนอก โจทก์เรียกร้องค่าเสียหายไม่ได้ เพราะที่ดินเป็นกรรมสิทธิ์ของจำเลย และพื้นซิเมนต์ที่จำเลยกั้นรั้วก็เป็นพื้นซิเมนต์ที่จำเลยก่อสร้างขึ้น ถ้าฟังว่าโจทก์เป็นผู้ทำพื้นซิเมนต์ด้วยทุนทรัพย์ของโจทก์ พื้นซิเมนต์ก็เป็นทรัพย์ที่ติดกับที่ดินจำเลย จึงตกเป็นส่วนควบตามกฎหมาย
ศาลชั้นต้นวินิจฉัยว่า ทางพิพาทตกเป็นภารจำยอมโดยทางอายุความและจำเลยทุบถนนคอนกรีตที่โจทก์เทไว้เสียหาย พิพากษาให้จำเลยรื้อรั้วที่กั้นเข้ามาในทางภารจำยอม กับให้จำเลยไปจดทะเบียนภารจำยอม ถ้าไม่ยอมไปจดให้ถือเอาคำพิพากษาแทนการแสดงเจตนา และให้จำเลยใช้ค่าเสียหายแก่โจทก์1,000 บาท
จำเลยทั้งสองอุทธรณ์ ศาลอุทธรณ์พิพากษายืน
จำเลยทั้งสองฎีกา
ศาลฎีกาวินิจฉัยว่า คดีนี้นับตั้งแต่โจทก์ใช้ทางพิพาทตามข้อตกลงจนถึงวันที่จำเลยรับโอน กรรมสิทธิ์ที่ดินจากเรือตรีสถาพร อุกกุฏานนท์ ยังไม่ถึง 10 ปีแต่เมื่อจำเลยรับโอนกรรมสิทธิ์ที่ดินมาแล้ว ยังปล่อยให้โจทก์ใช้ทางพิพาทต่อมาอีกโดยไม่โต้แย้งขัดขวาง เมื่อรวมเวลาเก่าและใหม่เข้าด้วยกันนับได้เกินกว่า 10 ปี ดังนี้ ทางพิพาทจะตกเป็นภารจำยอมโดยทางอายุความตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1382 และ 1401 หรือไม่นั้น ต้องพิเคราะห์ตัวบทแห่งมาตรา 1382 ก่อนว่าได้กล่าวถึงการนับเวลาครอบครองเกี่ยวกับการได้กรรมสิทธิ์ไว้อย่างไรอันจะเป็นหลักในการนำไปสู่การวินิจฉัยเรื่องภารจำยอมที่อาจได้มาทางอายุความ ตามมาตรา 1401 ได้พิจารณาแล้วการนับระยะเวลาครอบครองติดต่อกันตามมาตรา 1382 กล่าวไว้เฉพาะด้านผู้ครอบครองปรปักษ์เท่านั้นว่า ถ้าผู้ครอบครองได้ครอบครองอสังหาริมทรัพย์ตามหลักเกณฑ์และครบกำหนด 10 ปีแล้ว ย่อมได้กรรมสิทธิ์ โดยมิได้คำนึงถึงอีกฝ่ายผู้เป็นเจ้าของอสังหาริมทรัพย์ที่ถูกครอบครองแต่อย่างใด แม้กฎหมายจะบัญญัติว่าต้องเป็นการครอบครองอสังหาริมทรัพย์ของผู้อื่นคำว่า "ผู้อื่น" ย่อมหมายความถึงบุคคลทั่วไปซึ่งมิใช่ตัวผู้ครอบครองปรปักษ์ ฉะนั้น ในการนับเวลาครอบครองติดต่อกันตามมาตรา 1382 จึงถือเอาระยะเวลาครอบครองทางฝ่ายผู้ครอบครองเท่านั้นเป็นสารสำคัญ โดยไม่ต้องพิจารณาถึงตัวเจ้าของอสังหาริมทรัพย์ที่ถูกครอบครองว่าจะได้โอนกรรมสิทธิ์ในอสังหาริมทรัพย์ที่ถูกครอบครองให้แก่ผู้ใดหรือไม่ ทั้งไม่จำต้องถือเอาทางฝ่ายเจ้าของอสังหาริมทรัพย์แต่ละคนที่รับโอนกรรมสิทธิ์มาเป็นเกณฑ์ในการเริ่มนับระยะเวลาใหม่ทุกครั้งที่มีการเปลี่ยนตัวเจ้าของ เนื่องจากมาตรา 1401 บัญญัติว่า "ภารจำยอมอาจได้มาโดยทางอายุความ ท่านให้นำบทบัญญัติว่าด้วยอายุความได้สิทธิอันกล่าวไว้ในลักษณะ 3 แห่งบรรพนี้มาใช้บังคับโดยอนุโลม" ฉะนั้นการนับเวลาติดต่อกันเกี่ยวกับภารจำยอมโดยทางอายุความย่อมต้องถือเอาการนับระยะเวลาตามเกณฑ์ในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1382 มาเป็นหลักในการนับ ด้วยเหตุผลดังได้วินิจฉัยมา ศาลฎีกาเห็นว่าทางพิพาทคดีนี้ตกเป็นภารจำยอมโดยทางอายุความ เพราะถือได้ว่าโจทก์ใช้ทางพิพาทติดต่อกันเกิน 10 ปีแล้ว ที่จำเลยฎีกาว่าจำเลยซื้อที่ดินพิพาทมาเมื่อวันที่ 21 มิถุนายน 2504 นับจนถึงวันฟ้องยังไม่ถึง 10 ปี จึงไม่ใช่สารสำคัญอันจะทำให้การวินิจฉัยคดีเปลี่ยนแปลงเป็นอื่น ฎีกาข้อนี้ของจำเลยฟังไม่ขึ้น
สำหรับประเด็นเรื่องค่าเสียหายนั้น จำเลยฎีกาว่า ศาลอุทธรณ์วินิจฉัยคลาดเคลื่อน เพราะจำเลยต่อสู้ว่าพื้นซิเมนต์ที่จำเลยกั้นรั้ว จำเลยสร้างขึ้นเองจึงมีสิทธิและอำนาจทำได้ หรือถ้าโจทก์เป็นผู้ทำ พื้นซิเมนต์ก็ตกเป็นส่วนควบของที่ดินของจำเลยที่ศาลอุทธรณ์พิพากษาให้จำเลยใช้ค่าเสียหายให้โจทก์1,000 บาทนั้น จึงไม่ถูกต้อง ศาลฎีกาเห็นว่า ปรากฏจากคำเบิกความของจำเลยทั้งสองเองว่า โจทก์เป็นผู้ลาดพื้นซิเมนต์นั้นเองฉะนั้นจึงหาใช่จำเลยเป็นผู้ทำขึ้นดังที่จำเลยฎีกาไม่ และเมื่อศาลฎีกาได้วินิจฉัยแล้วว่า ที่ดินที่โจทก์ลาดซิเมนต์ไว้นั้นตกอยู่ภายใต้ภารจำยอม ดังนั้นจำเลยที่ 1 ซึ่งเป็นเจ้าของภารยกทรัพย์จึงต้องห้ามตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1390 มิให้ประกอบกรรมใด ๆ อันจะเป็นเหตุให้ประโยชน์แห่งภารจำยอมลดไป หรือเสื่อมความสะดวก การที่จำเลยทั้งสองร่วมกันขุดพื้นซิเมนต์นั้นเป็นหลุมเพื่อทำรั้วและทำให้พื้นซิเมนต์บริเวณนั้นแตกไปจึงเป็นการกระทำที่ฝ่าฝืนต่อมาตรา 1390 ดังกล่าว และย่อมเป็นการละเมิดต่อสิทธิของโจทก์ตามมาตรา 420 ด้วย จำเลยจึงต้องรับผิดชดใช้ค่าเสียหายให้โจทก์ และที่ศาลอุทธรณ์กำหนดค่าเสียหาย 1,000 บาท โดยเห็นชอบตามที่ศาลชั้นต้นกำหนดมานั้น ศาลฎีกาเห็นพ้องด้วยฎีกาของจำเลยข้อนี้ฟังไม่ขึ้นอีกเช่นกัน
พิพากษายืน
หมายเลขคดีดำศาลฎีกา nan
แหล่งที่มา กองผู้ช่วยผู้พิพากษาศาลฎีกา
ชื่อคู่ความ โจทก์ - นายเจริญ จันทร์หอมไกล โดยนางสำราญ จันทร์หอมไกล โจทก์ - ผู้รับมรดกความ จำเลย - นางอรสา เย็นบุตร ที่ 1 กับพวกรวม 2 คน
ชื่อองค์คณะ พิสัณห์ ลีตเวทย์ บัญญัติ สุชีวะ สวัสดิ์ สุขศรีวงษ์
ศาลชั้นต้นและศาลอุทธรณ์ที่ตัดสิน nan
